De toekomst van farmacie en zorg

Mosadex heeft zichzelf ten doel gesteld haar leden en afnemers te faciliteren bij alle veranderingen in de markt. Hierdoor zijn wij en onze klanten klaar voor de zorg van vandaag en morgen. Samen elke dag beter. Het is al jaren ons motto. Maar wat is beter? Om daar een goed antwoord op te geven moeten we begrijpen wat er om ons heen gebeurt. Hoe de zorg verandert, de beleving van onze stakeholders en de (technische) mogelijkheden die er zijn.

VIG: van toeleverancier naar zorgpartner

Wie met zijn team veel tijd investeert in het monitoren van de (zorg-) omgeving is Gerard Schouw, Algemeen Directeur van de Vereniging Innovatieve Geneesmiddelen (VIG). Na jaren politiek actief te zijn geweest bracht zijn nieuwsgierigheid hem in de zorgsector, juist omdat hij daar nog geen ervaring in had. Gerard: “De VIG heeft een strategische heroriëntatie doorgemaakt tot de organisatie die we nu zijn. Dat komt omdat onze positie in het zorglandschap verandert. Farmacie zat in een donker hoekje, nu zijn we in plaats van toeleverancier áán de zorg, speler ín de zorg geworden.”

Transitie in de zorg: drie ontwikkelingen
Gerard Schouw zet drie belangrijke ontwikkelingen uiteen. De eerste ontwikkeling is de weg naar maatwerk. “Op basis van persoonlijke, genetische informatie wordt een behandeling met medicijnen maatwerk; de toekomst is high-tech en zo concurreren geneesmiddelen op maat met andere behandelingen zoals operaties.”

De tweede ontwikkeling die Schouw schetst is de toenemende focus op preventie. “Een gezonde leefstijl om ziekte te voorkomen; het bewustzijn bij mensen groeit, maar ook de zorgsector omarmt preventie. Medische preventie krijgt een belangrijkere rol, denk bijvoorbeeld aan screening om aandoeningen vroegtijdig op te sporen. En wie wil weten hoe belangrijk vaccins zijn, hoeft alleen maar om zich heen te kijken.”

En de derde ontwikkeling? “Dat is de verplaatsing van zorg van het ziekenhuis naar huis. Zowel van tweedelijns- naar eerstelijnszorg als ziekenhuiszorg op een andere (thuis-)locatie.”

Europa als leidend ecosysteem
De VIG stelt dat de zorg ook economische kansen biedt voor ons land. “Nederland heeft alles in huis om hét leidende ecosysteem te worden op gebied van life science and health. Zowel in de ontwikkeling en productie als distributie van geneesmiddelen lopen we voorop. We hebben top hoogleraren, honderden start-ups, medicijninnovaties en biotechnologie. Zeker nu we meer zelfvoorzienend willen worden ligt daar nog een enorme groeipotentie.” Welke rol is weggelegd voor de openbaar apotheker? “Persoonlijk geloof ik in maatwerk voor de patiënt. Advies en begeleiding is daarin erg belangrijk. Daar kan de lokale apotheker toegevoegde waarde bieden. De distributie kan overgenomen worden door andere partijen, hoe confronterend dat ook is! Advies van een buitenstaander? Organiseer de adviesfunctie in een vertrouwelijke omgeving. Daar zou ik mijn ziel en zaligheid inleggen als ik apotheker was. Als ik aan mijn moeder denk die meerdere medicijnen gebruikt, dan zou zij dolblij zijn met een persoonlijk gesprek met de apotheker. Maar dan niet aan de balie waar iedereen meeluistert.”

Uitkomst gedreven
Om echt verandering te realiseren moet het financieringssysteem op de schop, stelt Gerard. “Ik ben voorstander van ontschotting van de zorg. Nu zit iedereen veilig op zijn eigen postzegel terwijl het zoveel kan opleveren als we samen naar de uitkomst van zorg kijken. Daarbij is delen het nieuwe concurreren. We moeten daarom een grootschalige samenhangende data-infrastructuur ontwikkelen om te kijken welke behandeling welk effect heeft, op welk moment en bij welke patiënt. En dat bekostigen op basis van nieuwe modellen. Nu onderhandelen we aan de voorkant, maar de uitkomst moet centraal staan. We kunnen dat pas realiseren als we het effect meten en die data op orde is. Dat is lastig in Nederland omdat we voor elk geneesmiddel een ander registratieregister hebben.”

“ Iedereen zit veilig op zijn eigen postzegel terwijl het zoveel kan opleveren als we gezamenlijk naar de uitkomst van zorg kijken.”

WRR: van wetenschap naar beleid

Het zorgstelsel op de schop? Daar geloven ze niet in bij de WRR: de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid. We spreken voorzitter en raadslid Corien Prins en raadslid Marianne de Visser, die beiden ook als hoogleraar actief zijn. Corien legt uit wat de WRR doet: “Den Haag kent een groot aantal adviesraden. De WRR vertaalt wetenschappelijk onderzoek naar beleid en richt zich daarbij op vraagstukken die het beleid op langere termijn aangaan en meerdere terreinen raken. Wat ons uniek maakt is dat we onafhankelijk zijn en onze eigen agenda bepalen. Al geven we wel gehoor aan verzoeken van het kabinet.”  

Houdbare zorg
Nederland doet het heel goed als het gaat om de kwaliteit van zorg. Het zorgstelsel is één van de beste, maar ook één van de duurste van Europa, met name de ouderenzorg. Hoe zorgen we ervoor dat de gezondheidszorg ook in de toekomst houdbaar blijft? Marianne de Visser: “De WRR onderzoekt deze vraag in het onderzoeksproject ‘Houdbare Zorg’. We verwachten de resultaten in het najaar te presenteren.” Wel stelt ze dat landen met andere zorgstelsels tegen dezelfde problemen aanlopen.

Houdbare zorg gaat volgens beiden niet alleen over financiële houdbaarheid. Marianne de Visser: “Ook maatschappelijke houdbaarheid is van groot belang en dan hebben we het over het draagvlak binnen de Nederlandse samenleving. En personele houdbaarheid is bij uitstek in de zorg een groot punt van aandacht: hebben we de mensen om zorg te verlenen?” Een deelonderzoek van het project ‘Houdbare Zorg’ gaat over ouderenzorg. De Visser: “Ons advies aan de overheid is om een langetermijnvisie te ontwikkelen en daarin actief burgers te betrekken.”

De rol van de apotheker is niet meegenomen in het project, natuurlijk bevragen we de WRR hier wel op. Marianne de Visser licht toe: “De juiste zorg, op de juiste plek, daar geloof ik heilig in. Een belangrijk onderdeel van passende zorg is het samen beslissen; bespreek zowel de diagnose als de behandeling met de patiënt. Het past misschien bij de ziekte, maar past het ook bij de patiënt? Als lokale zorgpartner heeft de apotheker hierin zeker een belangrijke rol.”

Kwaliteit van data
“Kwaliteit van zorg gaat samen met kwaliteit van data”, stelt Corien Prins. Zorgverleners moeten de informatiehuishouding op orde hebben. “Zijn we voorbereid op situaties waarbij we niet meer bij onze data kunnen? Van welke bedrijven zijn we afhankelijk bij het verwerken en opslaan van data?” Deze en andere vragen agendeerde de WRR in het rapport ‘Digitale Ontwrichting’, waarin ook de zorg aan bod komt. “Het rapport gaat er niet over, maar ik geloof in biotechniek en genetica: farmacogenetica gaat een belangrijke rol spelen en het ministerie zou er de schouders onder moeten zetten dat dit meer uit de onderzoeksfase komt.” En zo sluiten de dames aan bij de ontwikkeling die Gerard Schouw van de VIG schetst.

“ De behandeling past misschien bij de ziekte, maar past het ook bij de patiënt? Als lokale zorgpartner heeft de apotheker hierin zeker een belangrijke rol.”

Philips: van gloeilamp naar zorg

Wie alles weet van technologische innovaties is Jeroen Tas, binnen de Raad van Bestuur van Philips verantwoordelijk voor Innovatie en Strategie. Zijn titel luidt: Chief Innovation & Strategy Officer, wat in het Engels toch beter tot zijn recht komt. Tas: “Mijn opvolger staat in de startblokken, dit najaar ga ik mij focussen op grote veranderprojecten bij Philips, inclusief coaching van leidinggevenden binnen Philips en eigenaren van start-ups in ons netwerk.” We benaderen Jeroen Tas voor dit interview vanwege zijn kunde om buiten de gebaande paden te denken. Iets wat hij beaamt: “Het is inderdaad mijn kracht om een voorstelling te maken van hoe iets er in de toekomst uit kan zien. Betekent niet dat ik geen beren op de weg zie, maar ik heb de energie om die één voor één uit de weg te ruimen. Zo heb ik een beeld van hoe een MRI-machine er over tien jaar uit kan zien en ik verzamel specialisten om dat te realiseren.”  

Eerst dromen, dan doen
De kunst om de toekomst te visualiseren is niet aangeboren volgens Jeroen, maar een mindset. Die moet gecultiveerd worden in bedrijven. “Je moet ruimte toelaten voor het voorstellingsvermogen, om te dromen hoe de toekomst eruit kan zien. Dan kan je gaan innoveren: de weg daarnaartoe bepalen. Zonder dat voorstellingsvermogen pas je alleen de bestaande situatie op details aan.” Jeroen heeft een voorbeeld: “De toekomst van monitoring, is niet monitoring. De toekomst is veel meer het voorspellen van de toestand van een patiënt en op basis daarvan de juiste begeleiding bieden, met preferentie als doel. Met een dusdanig andere mindset denken we dus ook na over bijvoorbeeld de ontwikkeling van MRI-scanners.”

Gouden tip
En de toekomst van medicijnen? “Dat is geen betere pil, maar betere begeleiding.” Tas ziet het verwachtingspatroon van de consument ook sterk veranderen. “Het gaat dus niet om de transactie, maar om het effect en de rol die de zorgverlener speelt in dat proces. Consumenten zijn zich steeds meer bewust van hun eigen gezondheid, willen het begrijpen en verdiepen zich. Het is in het algemeen moeilijk om daar hulp bij te bieden. Wie die rol in de begeleiding naar betere gezondheid het beste oppakt, heeft een machtige positie. Want wie is er nu écht met de gezondheid van de patiënt bezig? De internist kijkt naar de nieren. De apotheker naar de medicijnen. Maar goed slapen en eten is óók gezondheid. Diegene die zich écht verdiept in de zorgbehoefte, wordt het meest relevant.”

Met nog een laatste tip sluit Jeroen af: “Ik geloof in de theorie van ‘first principles’, de leidende filosofie van Elon Musk. Dat begint bij het stellen van de vraag: als ik morgen opnieuw zou beginnen, wat zou ik dan anders doen? Vaak confronterend maar het dwingt mensen na te denken over de basisprincipes van hun bestaan. Met die ogen kan een apotheker ook naar zijn of haar business kijken!”

“ Diegene die zich écht verdiept in de zorgbehoefte, wordt het meest relevant.”

Mosadex is Gerard, Corien, Marianne en Jeroen dankbaar voor hun waardevolle inzichten. Met veel enthousiasme gaven zij een kijkje in hun wereld, die links of rechts raakvlakken heeft met onze business. Doet u uw voordeel ermee? Lees verder in dit magazine hoe Mosadex haar visie op de toekomst omzet in nieuwe producten en diensten voor haar afnemers.

Gepubliceerd op: 27 juli 2021