Nieuws | 5 december 2024
Nieuwe functie Optimaal Aanschrijven
Lees meer
Inhoudsopgave
De wereld is in de ban van het coronavirus. Voor goede gezondheidszorg zijn medicijnen cruciaal. Medicijnen die wij als groothandel distribueren naar apotheken door heel Nederland. Maar wat als de voorraden opraken en de medicijnen niet meer voor handen zijn?
TV-programma Zembla brengt in beeld hoe tekorten ontstaan, welke oorzaken daaraan ten grondslag liggen en wat mogelijke gevolgen zijn. Mosadex-directeur Ludwig Castelijns licht de huidige situatie in de groothandel toe, deelt zijn mening en uit zijn zorgen. Waarom? Omdat dit onderwerp op de agenda moet blijven staan. “We moeten maatregelen nemen en een infrastructuur creëren zodat het aantrekkelijk is om in Europa te produceren. Om de beschikbaarheid van geneesmiddelen te garanderen. Nu en in de toekomst.”
Hieronder leest u de belangrijkste punten uit de uitzending van Zembla.
Ludwig: “We zien tekorten door de coronacrisis ontstaan. Het gaat om middelen zoals antibiotica, pijnstillers en medicijnen voor palliatieve sedatie. Maar ook medicijnen die u in het dagelijks leven nodig heeft. De gevolgen? Die zijn groot. Mensen sterven niet alleen door het coronavirus. Op den duur ook door het gebrek aan medicijnen.”
Een jaar geleden vraagt de redactie aan voormalig minister Bruins wat er gebeurt als er een pandemie uitbreekt en de grenzen dichtgaan. Hebben we dan wellicht geen antibiotica? Bruins: “Dat is een analyse die ik graag samen met andere landen in Europa wil maken.”
Mosadex is één van de medicijngroothandels in Nederland. Elke dag worden 2000 apotheken en 300 ziekenhuizen vanuit verschillende groothandels bevoorraad. In het magazijn van Mosadex in Elsloo liggen 16.000 verschillende geneesmiddelen. Tenminste, als de pillen voorradig zijn. Dat zijn middelen voor alle indicaties. Zoals een hoge bloeddruk, huidaandoeningen en psychische problemen. Ludwig: “We zijn druk bezig om de verhoogde vraag te verwerken. Dat lijdt ook tot tekorten. Door een verhoogde vraag naar corona-gerelateerde medicijnen kunnen we de voorraad voor de normale artikelen niet overeind houden.
“Het is van de zotte dat we het normaal zijn gaan vinden als er een medicijn niet is.”
Zo vertelt apotheker Sonja Keizers. “Alles wat je bestelt bij de groothandel zou in principe binnen moeten komen. Maar de afgelopen jaren hebben we daar behoorlijke problemen mee gehad.” Ze had nooit gedacht dat tekorten zouden ontstaan. “Het is van de zotte dat we het normaal zijn gaan vinden als er een medicijn niet is.” Vorig jaar zagen we een grote stijging in tekorten. 1500 medicijnen waren lange tijd niet leverbaar. Ludwig: “Voordat de coronacrisis uitbrak konden we 5% van de bestelregels niet direct leveren. Nu 12 tot 13%, dat is dus bijna verdrievoudigd.” Maar er is nog een probleem dat tot tekorten leidt: de prijs.
Medicijnen in Nederland zijn spotgoedkoop, de prijs is tot op het laagste niveau uitonderhandeld. Alleen de nieuwe medicijnen waar nog patent op zit, zijn erg duur. Van de meeste geneesmiddelen is het patent verlopen en die worden in China en India geproduceerd. Daar zijn de productiekosten erg laag. Ludwig: “We willen voor een dubbeltje op de eerste rang zitten. Er is niets mis met het inkopen van grondstoffen en producten uit China en India, maar het maakt ons wel kwetsbaar als we ervan afhankelijk zijn.”
"We willen voor een dubbeltje op de eerste rang zitten. Er is niets mis met het inkopen van grondstoffen en producten uit China. Maar het maakt ons wel kwetsbaar als we ervan afhankelijk zijn.”
20 jaar geleden kwamen onze medicijnen vooral uit Europa. Wat is er veranderd? Zembla bezocht Chris Oldenhof. Hij werkte bij Koninklijke Gist-Brocades, een bedrijf dat groot is geworden door penicilline. We waren een wereldspeler. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werden vele levens gered door dit antibioticum. Nederland ging het produceren, eerst voor eigen behoefte en daarna voor internationale export. Chris: “We zagen dat de productie verschoof naar China. China heeft voortdurend de grondstoffen tegen zeer lage prijs aangeboden zodat de bedrijven in Europa niet meer konden concurreren. China is zo baas geworden van de grondstoffenmarkt.”
Hoe zit een medicijn in elkaar? De pil bestaat uit kleine werkzame deeltjes en uit hulpstoffen. Zoals opvulmiddel en lijm om samen te binden. In Ter Apel staat één van de laatste bedrijven die nog grondstoffen produceert: Ofichem. Directeur Weite Oldenziel: “Destijds was er veel minder regelgeving in China, er werden minder eisen gesteld op het gebied van veiligheid en arbo. Daarbij kwamen exportsubsidies van de Chinese regering. De bedrijven konden tientallen procenten goedkoper produceren. Veel kleine bedrijven en fabrieken in Nederland verdwenen, ze hebben de concurrentieslag verloren.”
80% van de wereldproductie vindt plaats in India en China. Dan ondervinden we daar op de aardbol problemen van.
Veel pillen worden in India in elkaar gedraaid tot de tabletten die wij kennen. Zij halen de grondstoffen ook uit China en zijn daarmee voor 90% afhankelijk van China. Maar India zit tot eind maart op slot. Ze houden drie weken de grenzen dicht. Geen import en export van medicijnen. Gelukkig zijn er wel voorraden in de keten. Ludwig: “We hebben aan de overheid aangegeven dat de tekorten op korte termijn erg kunnen oplopen. Met name als India en China langer op slot blijven. 80% van de wereldproductie vindt plaats in die landen. Dan ondervinden we daar op de aardbol problemen van.”
In 2017 is het milieu ernstig verontreinigd, China wilde daar iets aan doen. De regering heeft rigoureus ingegrepen. 1500 fabrieken werden tijdelijk gesloten waarvan een kwart met medicijnen. De leverbeschikbaarheid van medicijnen nam direct af. Toen kwam het collectieve besef dat we erg afhankelijk waren. Het is een wereldprobleem.
Problemen in de beschikbaarheid kunnen dus ontstaan als er fabrieken sluiten. Maar China kan zijn monopoliepositie ook misbruiken. Zo is de Chinese regering onlangs geïrriteerd geraakt door Amerika. President Trump noemde het coronavirus steeds het ‘Chinese virus’. Om druk uit te oefenen dreigde China de toevoer van medicijnen naar Amerika stop te zetten. En dat werkt, Trump kon niet anders dan zijn woorden terugnemen. Conclusie: China is bereid om zijn macht te misbruiken voor politieke doeleinden.
Het coronavirus komt niet helemaal als een verrassing. Het virus begon in China op een markt waar veel mensen en dieren bij elkaar leven. Deskundigen waarschuwen al jaren voor de gevaren. Ook in Nederland wonen kippen, varkens en mensen dicht op elkaar. Als er een nieuw griepvirus ontstaat dan is er nog geen immuniteit in de bevolking. Dan heeft zo’n virus vrij spel.
Wat als veel mensen tegelijkertijd ziek worden? In 2003 is er een film gemaakt van een oefening van een rampenbestrijding in de regio Utrecht. Ze oefenden wat er gebeurt als er een besmettelijke, zogenaamde Chinese, griep uitbreekt. Uiteindelijk bestormden mensen het ziekenhuis omdat ze medicijnen wilden hebben. Het RIVM komt hierna in 2006 met een berekening: 40.000 doden in Nederland. We zijn dus gewaarschuwd voor de pandemie.
In februari 2019 geeft de minister aan Zembla toe dat een goede analyse over de beschikbaarheid van medicijnen niet gemaakt is. Een zorgelijke situatie. Bruins belooft beterschap en zegt het te agenderen bij een Europees overleg. Wat heeft Bruins sindsdien gedaan? Tijdens een Tweede Kamer commissievergadering in december 2019 komt Bruins erop terug. Bruins: “Ik vind het heel belangrijk dat we minder kwetsbaar worden van partijen die ver weg produceren. Het gaat hierbij niet zozeer om het land India of het land China, het gaat om de afhankelijkheid van een enkel producerend bedrijf.”
Maart 2020: de coronacrisis is uitgebroken. De ministers van volksgezondheid van de EU komen in Brussel bij elkaar. Bruins ligt daar toe dat COVID-19 impact heeft op het leveren en produceren van medicijnen. Dit raakt hem. Maar ook dit overleg levert niks concreets op. Om op een eventuele pandemie voorbereid te zijn maakt het RIVM draaiboeken. Is in al die scenario’s ook gedacht aan medicijntekorten? Nee, met medicijntekorten is geen rekening gehouden.
In 2018 ontstond het plan om een extra voorraad medicijnen aan te leggen. Voor de zekerheid dat medicijnen drie á vier maanden beschikbaar zijn bij een tekort of een productiefout. Ludwig: “Ik zit al jarenlang in de commissie geneesmiddelentekorten en ik merkte dat er wel veel gepraat werd, maar met weinig resultaat. Een jaar of drie geleden heb ik een brief gestuurd naar de toenmalige minister met het idee om de voorraden te verhogen.” Ook de Tweede Kamer vindt dat de extra voorraad er moet komen. Onder de voorwaarden dat het de patiënt niets kost. Lilianne Ploumen (PvdA) komt met een motie. Ze verzoekt de regering om kosten op geen enkele manier door te berekenen aan patiënten. Bruins stemt hier mee in: “Ik zal er alles aan doen om de kosten voor de patiënten niet te verhogen als het gevolg van het ophogen van voorraden.”
En Bruins gaat weer onderhandelen met verzekeraars, apothekers en handelaren. Ludwig: “Er werd gebakkeleid wie het moest gaan betalen. En het ging eigenlijk maar over een paar euro per inwoner van Nederland. Op jaarbasis.” In totaal praten we over 50 miljoen euro om een extra voorraad van vier maanden aan te leggen. Is de voorraad die minister Bruins belooft er? Ludwig: “Nee, die is er niet. Er is jarenlang over gesproken, maar die voorraad is er niet gekomen.” Ludwig schat dat de kosten om een voorraad aan te leggen nu veel hoger zijn. En op korte termijn? Dat is onmogelijk tijdens de coronacrisis.
Het ministerie laat weten: “Er wordt gekeken hoe zo’n voorraad gerealiseerd, wettelijk veranderd en gemonitord kan worden. We verwachten in de zomer de Kamer hierover te informeren.” Ludwig: “Na deze crisis moeten we met elkaar samenzitten om te voorkomen dat deze situatie zich herhaalt”. Bent u niet bang dat er dan weer heel veel gepraat gaat worden? Ludwig: “Als men echt de pijn ervaart kan dat een leermoment zijn. Laten we dat hopen.”
Van vandaag op morgen de infrastructuur veranderen is niet mogelijk. Maar we beseffen dat het nodig is om meer zelfvoorzienend te zijn. Ludwig: “Je moet maatregelen nemen en een infrastructuur creëren zodat het aantrekkelijk is om in Europa te produceren.” Worden de medicijnen dan veel duurder? “Het zorgt voor een kostenverhoging maar die is niet schrikbarend. Een gemiddelde verpakking in Nederland kost op de merkloze geneesmiddelen 2 à 3 euro. Die zou dan maximaal €0,50 duurder worden.”
Dit artikel verscheen in Zembla, 30 maart 2020 | Tekst: Zembla | Fotografie: Shutterstock
Gepubliceerd op: 03 april 2020
